Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Limanowej

POSTANOWIENIE

Dnia 25 stycznia 2023 roku

Sąd Rejonowy w Limanowej I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Małgorzata Hybel

Protokolant:

starszy sekretarz sądowy Anna Kasińska

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2023 roku w Limanowej

na rozprawie

sprawy z wniosku M. Z. i A. Z.

z udziałem J. P. i Skarbu Państwa - Starosty (...)

o zasiedzenie służebności drogi koniecznej

postanawia:

I.  oddalić wniosek,

II.  zasądzić od wnioskodawców M. Z. i A. Z. – solidarnie na rzecz uczestnika J. P. kwotę 497 zł (czterysta dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego,

III.  orzec, że w pozostałym zakresie każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. I Ns 9/22

UZASADNIENIE

postanowienia z 25 stycznia 2023 roku

Wnioskodawcy M. Z. i A. Z. wnieśli o ustalenie, iż nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 marca 2013 roku służebność drogi koniecznej polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną obejmującą działkę (...) położoną w miejscowości P., gmina N., objętej księga wieczystą nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej obejmującej działki nr (...) położonej w miejscowości P., gmina N., objętej księga wieczystą nr (...) pomiędzy granicami działki (...).

W uzasadnieniu wnioskodawcy podnieśli, iż do nieruchomości stanowiących ich własność prowadzi szlak drogowy biegnący po dz. ew. (...) stanowiącej własność Skarbu Państwa i pozostającej w użytkowaniu wieczystym J. P.. Droga ta jest wyłożona asfaltem a wnioskodawcy po tej drodze dojeżdżali przez 30 lat do swojego domu. Dodatkowo aby ułatwić sobie dojazd na swoją nieruchomość wnioskodawcy zbudowali przy bramie podjazd z kamieni, który istnieje od czasu rozpoczęcia przez wnioskodawców działalności gospodarczej. W ocenie wnioskodawców powyższe okoliczności wskazują, iż zasiedzieli służebność drogi koniecznej uprawniającej ich do dojazdu istniejącym szlakiem drożnym do należącej do nich nieruchomości objętej działkami nr (...). Świadczy o tym przede wszystkim fakt zasiedzenia działki nr (...), która nastąpiło z dniem 1 marca 2013 roku.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik Skarb Państwa wniósł o jego oddalenie z racji toczącego się postępowania o ustanowienie służebności po szlaku objętym obecnie wnioskiem o zasiedzenie (k.43).

Uczestnik J. P. w odpowiedzi na wniosek wniósł o jego oddalenie (k.44) i zasądzenie od wnioskodawców na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazując, iż w sprawie o zasiedzenie służebności gruntowej drogi koniecznej wymagane jest aby trwałe i widoczne urządzenie zostało wykonane przez zasiadujących, tymczasem drogę asfaltową wykonała Huta im. (...) w K. jako dojazd do ośrodka wypoczynkowego, natomiast konserwowała zarówno Huta im. (...) w K. ja i uczestnik J. P., zatem brak jest podstaw do stwierdzenia zasiedzenia służebności. W ocenie uczestnika, posiadanie wnioskodawców nigdy nie miało charakteru posiadania służebności na co wskazuje fakt wnioskowania o ustanowienia służebności drogi koniecznej w sprawach I Ns 173/18 i 294/21.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawcy A. Z. i M. Z. są właścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości obejmującej działki ewidencyjne nr (...) położonej w N., gmina P., objętą księgą wieczystą nr (...).

Dz. ew. (...) wnioskodawcy nabyli na podstawie wyroku tut. Sądu z dnia 14 kwietnia 1986 roku, w sprawie C 349/85. Nieruchomość ta pozostawała w posiadaniu powoda już od 1982 roku, kiedy to na podstawie nieformalnej umowy nabył ją od W. C. i T. C. (1). W tym też roku rozpoczął budowę punktu gastronomicznego na opisywanej nieruchomości. Przed zakupem tej nieruchomości W. C. okazał powodowi granice nabywanej nieruchomości, które wyznaczały droga, parking oraz las. W 1985 roku już wspólnie z żoną A. rozpoczął budowę domu mieszkalnego.

W 1982 roku, w dacie kiedy powód wszedł w posiadanie dz. ew. (...) na sąsiedniej działce ewidencyjnej nr (...) istniała już droga o nawierzchni asfaltowej. Stanowiła ona jedyny istniejący dojazd do nieruchomości wnioskodawcy i wnioskodawca po tej drodze zawsze dojeżdżał do swojego domu.

Natomiast dz. ew. (...) powodowie nabyli na podstawie postanowienia tut. Sądu z dnia 19 kwietnia 2018 roku, sygn. akt I Ns 412/16 o zasiedzeniu nieruchomości. W toku tego postępowania uwidoczniono podział dz. ew. (...) na (...) i (...). Działka (...) obejmuje teren wewnątrz ogrodzenia wybudowanego przez wnioskodawców. Sąd w powyższym postępowaniu ustalił, iż wnioskodawcy co najmniej od 1982 roku byli w posiadaniu powyższej nieruchomości co skutkowało jej zasiedzeniem na dzień 1 stycznia 2013 roku.

Dowód: odpis księgi wieczystej nr (...) k. 6 – 12, postanowienie z 19 kwietnia 2018 roku, sygn. akt i Ns 412/16 wraz z uzasadnieniem k. 13 – 24, akta C 349/85.

Działka ew. (...), objęta księgą wieczystą (...) stanowi w terenie drogę. Jej właścicielem jest uczestnik Skarb Państwa, a użytkownikiem wieczystym jest J. P.. Obecnie droga jest pokryta częściowo nawierzchnią asfaltową, która została częściowo usunięta kilka lat temu przez uczestnika J. P..

Dowód: wydruk treści księgi wieczystej nr (...) k. 9 – 12, fotografie wykonane w trakcie oględzin k. 87-91, wydruki zdjęć k. 100 – 107.

Huta im. (...) wybudowała w latach 70-tych XX wieku drogę na obecnej działce ewidencyjnej (...), która istnieje do dzisiaj i przebiega obok zabudowań powodów. Wcześniej istniała tam wąska droga prowadząca do lasu. Budowa drogi była związana z budową wyciągu narciarskiego na T. oraz ośrodka wypoczynkowego, do którego powyższa droga prowadziła. Jeszcze w latach 70- tych nawierzchnia drogi została wyasfaltowana. Drogą tą przewożono towar na budowę ośrodka. Jak były duże ubytki w nawierzchni to były one usuwane przez pracowników Huty.

Przedstawiciele Huty im. (...) zapewniali mieszkańców, iż z uwagi na to, że zostali wywłaszczeni z terenów pod drogę maja prawo po niej dojeżdżać do swoich lasów.

Z drogi przebiegającej po dz. ew. (...) oprócz pracowników Huty i turystów korzystali również mieszkańcy, którzy uważali drogę za ogólnodostępną. Turyści dojeżdżający do wyciągu parkowali samochody wzdłuż spornej drogi.

Taki stan istniał w 1982 roku kiedy wnioskodawca kupił dz. ew. (...). Od sprzedającego W. C. uzyskał zapewnienie, że z drogi może korzystać dojeżdżając do kupionej nieruchomości.

Od tego czasu wnioskodawca, a po zawarciu związku małżeńskiego w 1984 roku również wnioskodawczyni korzystali z tej drogi w sposób niezakłócony.

Wnioskodawca po burzach mył drogę, czyścił korytka i łatał ubytki w drodze betonem. Na wysokości bramy wjazdowej do swojej nieruchomości wnioskodawca wykonał podjazd. Teren znajdujący się pod podjazdem wnioskodawcy nabyli w drodze zasiedzenia w sprawie I Ns 412/16.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy k. 75/2 i 120,przesłuchanie wnisokodawczyni k. 120/2 - 121, zeznania świadków: T. C. k. 75/2 – 76, J. C. k. 76, Z. C. k.76/2, A. S. k. 76/2 – 77, W. M. k. 77, S. K. k. 77/2, M. M. k. 77/2, Ł. M. k. 78.

Przed tut. Sądem toczy się z wniosku M. Z. i A. Z. postępowanie o ustanowienie na rzecz każdoczesnych właścicieli działki (...) objętej księgą wieczystą (...) służebności gruntowej przejazdu i przechodu wytyczonej szlakiem oznaczonym na kopii mapy ewidencyjnej dołączonej do wniosku, zaznaczonym kolorem czerwonym, biegnącym wzdłuż wschodniej granicy ewidencyjnej działki nr (...) do jej południowej granicy, obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę (...), będącą własnością Skarbu Państwa, w użytkowaniu wieczystym J. P. – objętej księgą wieczystą (...).

Postanowieniem z 10 maja 2022 roku postępowanie zostało zawieszone na zasadzie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu zakończenia postępowania w sprawie I Ns 9/22.

Dowód: akta sprawy I Ns 294/21.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przedłożonych przez zainteresowanych dokumentów, akt sprawy I Ns 412/16, I Ns 294/21, C 349/85 zeznań stron i świadków.

Świadkowie T. C., J. C., Z. C., A. S., W. M., S. K., M. M. i Ł. M. potwierdzili, iż wnioskodawcy korzystali ze spornego szlaku co najmniej od 1982 roku. Wskazali również, iż droga została wybudowana przez Hutę im. (...) w połowie lat 70-tych XX wieku.

Zeznania świadków były spójne z twierdzeniami wnioskodawców, którzy również przyznali, iż nie wykonali drogi na dz. ew. (...).

Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety na okoliczność ustalenia przebiegu drogi dojazdowej oraz granic tej drogi, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. z uwagi na fakt, iż wnioskodawcy nie wykazali aby spełnili przesłanki do zasiedzenia służebności i przeprowadzenie tego dowodu prowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd zważył co następuje:

Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Wnioskodawcy domagali się stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej, powołując się na jej posiadanie, polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie treści określonej służebności.

Zgodnie z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio co oznacza, że użytkownik służebności musi ją wykonywać przez określony prawem okres czasu.

Służebność gruntowa ogranicza zawsze prawo własności każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej na korzyść każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej, powodując ograniczenie prawa własności nieruchomości obciążonej na korzyść nieruchomości władnącej w celu zwiększenia jej użyteczności.

Do powstania służebności gruntowych dochodzi na podstawie czynności prawnej (art. 245 k.c.), orzeczenia sądowego (ustanowienie służebności drogi koniecznej - art. 145 k.c., służebności budynkowej - art. 151 k.c., służebności gruntowej przy zniesieniu współwłasności - art. 212 k.c., w razie działu spadku - art. 212 § 1 zdanie drugie w związku z art. 1035 k.c. lub podziału majątku wspólnego - art. 212 § 1 zdanie drugie k.c. w związku z art. 46 k.r.o. i art. 1035 k.c.), a także orzeczenia administracyjnego (art. 112 ust. 2 i art. 120 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami). Służebność gruntowa może także powstać w drodze zasiedzenia. Warunkiem zasiedzenia służebności gruntowej jest posiadanie nieruchomości polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.

Zgodnie z art. 352 k.c. kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, przy czym do tak rozumianego posiadania stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu. Posiadanie służebności gruntowej jest posiadaniem specyficznym (art. 336 k.c.), a posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej polega na korzystaniu z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Należy dodać, że władanie w zakresie służebności gruntowej musi być wykonywane dla siebie (cum animo rem sibi habendi), a ponadto nie może nabyć służebności gruntowej w drodze zasiedzenia - ze względu na brak przesłanki posiadania - osoba, która korzysta z sąsiedniej nieruchomości tylko dzięki grzeczności sąsiada, korzystający bowiem w takich warunkach z cudzej nieruchomości nie jest posiadaczem, lecz prekarzystą.

Zgodnie z art. 292 k.c. oprócz zwykłych ustawowych przesłanek nabycia przez zasiedzenie, jak np. korzystanie z cudzej nieruchomości przez odpowiedni czas, zależnie od dobrej lub złej wiary – konieczne jest aby korzystanie łączyło się z istnieniem trwałego i widocznego urządzenia. Ustawodawca zastrzegł więc, aby korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności polegało nie tylko na samym czerpaniu korzyści, lecz także znajdowało wyraz w istnieniu wspomnianego urządzenia.

Ustawodawca nie precyzuje pojęcia "trwałego i widocznego urządzenia", w judykaturze przyjmuje się, że za trwałe i widoczne urządzenie, o którym mowa w art. 292 k.c., należy rozumieć trwałą postać widocznego przedmiotu będącego rezultatem świadomego działania człowieka, który ponadto odpowiada treści służebności pod względem gospodarczym, nie może ono zatem powstać wskutek działania sił natury. Wskazuje się, że ma to być odpowiednie urządzenie materialne umożliwiające lub ułatwiające korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie treści służebności, sporządzone na obcej nieruchomości lub co najmniej wkraczające w jej sferę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1969 r., II CR 516/68, OSNCP 1969, nr 12, poz. 220 lub postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2002 r., II CKN 160/00, niepubl.). A jego charakter ma być trwały, a nie chwilowy i musi ono być widoczne (orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1960 r., 2 CR 951/59, OSN 1961, nr 1, poz. 20).

W rozpoznawanej sprawie bezspornym było posiadanie przez wnioskodawców cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności polegającym na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, które znajduje się na cudzej nieruchomości. Na gruncie, przez który wnioskodawcy przejeżdżają, wyodrębniony jest szlak drożny utwardzony przez właściciela nieruchomości.

Służebność miała biec istniejącą drogą o nawierzchni asfaltowej po dz. ew. (...). Po szlaku tym prowadzi utwardzona droga, ogólnodostępna zarówno dla mieszkańców jak i dla turystów korzystających ze szlaków turystycznych na T., T. jak i wyciągu narciarskiego, co było w sprawie okolicznością bezsporną. Ustalony stan faktyczny bezsprzecznie potwierdza, że wnioskodawcy korzystali z drogi na dz. ew. (...) dojeżdżając do swojej nieruchomości tj. dz. ew. (...). Okoliczność ta była w sprawie bezsporna, nie przeczyli temu również uczestnicy. Niesporne było również to, iż w dacie kiedy wnioskodawca nabył dz. ew. (...) droga ta istniała, ponieważ została wybudowana przez Hutę (...) w połowie lat 70-tych XX wieku. Kiedy wnioskodawca zakupił swoją nieruchomość sąsiadującą z tą drogą, miał ona już nawierzchnię asfaltową. W przekonaniu wnioskodawców droga miała charakter drogi publicznej.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 9 sierpnia 2011r. w sprawie III CZP 10/11 wskazał, iż chociaż hipoteza art. 292 k.c. nie zawiera wyraźnego wskazania przez kogo trwałe urządzenie powinno być zbudowane to nie oznacza to, że kwestia, kto wykonał wspomniane urządzenia jest bez znaczenia przy ocenie przesłanek zasiedzenia służebności gruntowej. Sąd Najwyższy wskazał, że skoro przepis nie odnosi się do osoby, która zbudowała urządzenie trwałe i widoczne, to jego interpretowanie przez zastosowanie wyłącznie dyrektyw wykładni językowej nie może doprowadzić do ustalenia znaczenia zawartej w nim normy. Konieczne jest więc sięgnięcie do wykładni historycznej, funkcjonalnej i celowościowej, ich bowiem zastosowanie pozwala na uwzględnienie w procesie ustalania znaczenia normy prawnej zawartej w art. 292 k.c. jej kontekstu społecznego, ekonomicznego i moralnego.

Uzależnienie zasiedzenia służebności od posiadania polegającego na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia niewątpliwie ma na celu ochronę właściciela nieruchomości, a także niedopuszczenie do przekształcania się przypadków grzecznościowego korzystania z cudzej nieruchomości w stosunki prawnorzeczowe. Korzystanie z cudzej nieruchomości związane z trwałym i widocznym urządzeniem jest na ogół oparte na nieformalnej umowie lub grzecznościowym zezwoleniu, jeżeli zaś wyjątkowo jest inaczej, to właściciel nieruchomości musi się liczyć z usankcjonowaniem powstałego stanu faktycznego przez obciążenie jego nieruchomości służebnością. Gdyby miało ono nastąpić w drodze zasiedzenia służebności, urządzenia, o których mowa w art. 292 k.c., powinny spełniać funkcję ostrzegawczą dla właściciela nieruchomości. Stanie się tak tylko wtedy, gdy urządzenia wzniesione zostaną przez osobę, która faktycznie korzysta z drogi w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność.

Sąd Najwyższy podkreślił również, iż nie ulega wątpliwości, że inne intencje przyświecają właścicielowi nieruchomości, przez którą przebiega szlak drożny, inne zaś posiadaczowi korzystającemu z niego, gdy obaj budują na szlaku drożnym trwałe i widoczne urządzenie (utwardzenie szlaku) w celu urządzenia drogi. Właściciel nieruchomości czyni to dla własnej wygody, nie zaś dla wygody osób, które korzystają z przejazdu drogą, natomiast właściciel nieruchomości władnącej buduje urządzenia w celu korzystania ze służebności przez jej ustanowienie lub nabycie w przyszłości w drodze zasiedzenia. Tylko urządzenie wzniesione przez posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności stanowi widomy znak przestrzegający, iż istniejący na gruncie stan powstały na skutek działania osoby nieuprawnionej może doprowadzić do ograniczenia prawa własności.

Wykładnię art. 292 k.c., według której służebność gruntową drogi można nabyć przez zasiedzenie tylko wtedy, gdy posiadanie polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia wykonanego przez posiadacza, nie zaś przez właściciela nieruchomości obciążonej uznał za zasadną również Trybunał Konstytucyjny, odwołując się do argumentu, że założenie trwałego i widocznego urządzenia ma stanowić ostrzeżenie dla właściciela przed skutkami korzystania z jego nieruchomości przez osobę nieuprawnioną (uzasadnienie wyroku z dnia 25 maja 1999 r., SK 9/98, (...) Zb. Urz. 1999, nr 4, poz. 78 oraz wyrok z dnia 28 października 2003 r., P 3/03, (...) Zb.Urz. 2003, nr 8, poz. 82).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, wskazać należy, iż ówczesny właściciel dz. ew. (...), w imieniu którego występowała Huta im. (...) wybudował drogę aby zapewnić sobie dojazd do budowanej przez Hutę infrastruktury turystycznej w postaci wyciągu narciarskiego i ośrodka turystycznego.

W ocenie Sądu, samo korzystanie przez wnioskodawców z drogi urządzonej na nieruchomości sąsiedniej przez jej właściciela nie prowadziło do nabycia służebności drogi koniecznej przez zasiedzenie. Również fakt, iż wnioskodawca czyścił korytka czy naprawiał po 2000 roku ubytki w drodze nie może prowadzić do zasiedzenia służebności.

W realiach konkretnej sprawy wnioskodawcy wykazali jedynie, że faktycznie korzystali z cudzej nieruchomości. Nie sprostali jednak wymogowi wykazania, że władali przedmiotowym szlakiem w zakresie służebności gruntowej dla siebie. Korzystali jedynie grzecznościowo z drogi wykonanej przez właściciela nieruchomości. W takim zakresie byli jedynie prekarzystymi. Zarówno wnioskodawcy jak i część świadków wskazywała, iż przedstawiciele Huty im. (...) pozwolili mieszkańcom dojeżdżać do ich lasów i innych nieruchomości.

W ocenie sądu, wnioskodawcy w toku tego postępowania nie wykazali aby mieli wolę władania tym szlakiem jako osoby posiadające służebność, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Z przesłuchania wnioskodawców wynika, iż traktowali oni sporną drogę jako drogę publiczną. Wskazuje to na to, że ich korzystanie z tej drogi nie miało cech posiadania a jedynie było korzystaniem ze sfery wolności zapewnionej przez państwo każdemu obywatelowi.

Wszystkie powyżej wymienione argumenty przemawiały za oddaleniem wniosku.

Rozstrzygając o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., Sąd zasądził od wnioskodawców solidarnie na rzecz J. P. koszty postępowania, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego, w tym wynagrodzenie pełnomocnika oraz opłata od pełnomocnictwa. Wynagrodzenie pełnomocnika zostało wyliczone w oparciu o § 5 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265). Sąd miał w tym zakresie na uwadze, iż interesy stron są sprzeczne, co jest wynikiem rozbieżnych oczekiwań co do oczekiwanego wyniku sprawy, gdyż wnioskodawca oczekiwał uwzględnienia wniosku, a będący w opozycji uczestnicy - jego oddalenia (orz. SN z 3 grudnia 1959 r., 2 CR 859/58, OSN 1961/2/45; post. SN z 19 listopada 2010 r., III CZ 47/10, IC 2011, nr 5, s. 46 lub post. SN z 29 maja 2011 r., III CZ 27/11, niepubl.).

SSR Małgorzata Hybel